ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๐. มรรควรรค

๒๐. มคฺควคฺโค

คาถาธรรมบท มรรควรรคที่ ๒๐

๑.ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ.(๒๐๔)

๒๗๓.

มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เสฏฺโฐ, สจฺจานํ จตุโร ปทา;


วิราโค เสฏฺโฐ ธมฺมานํ, ทิปทานญฺจ จกฺขุมาฯ

ทางมีองค์แปด ประเสริฐกว่าทางทั้งหลาย ธรรมอันพระอริยะเจ้าพึงถึง ๔ ประการ
ประเสริฐกว่าสัจจะทั้งหลายวิราคธรรมประเสริฐกว่าธรรมทั้งหลาย พระตถาคตผู้มีจักษุ

ประเสริฐกว่าสัตว์สองเท้าและอรูปธรรมทั้งหลาย. (๒๐:๑)

๒๗๔.

เอเสว มคฺโค นตฺถญฺโญ, ทสฺสนสฺส วิสุทฺธิยา;


เอตญฺหิ ตุมฺเห ปฏิปชฺชถ, มารเสนปฺปโมหนํฯ

ทางนี้เท่านั้นเพื่อความหมดจดแห่งทัศนะ ทางอื่นไม่มี เพราะเหตุนั้นท่านทั้งหลาย
จงดำเนินไปตามทางนี้แหละ เพราะทางนี้เป็นที่ยังมารและเสนามารให้หลง. (๒๐:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๙. ธัมมัฏฐวรรค

๑๙. ธมฺมฏฺฐวคฺโค

คาถาธรรมบท ธัมมัฏฐวรรคที่ ๑๙

๑.วินิจฺฉยมหามตฺตวตฺถุ.(๑๙๔)

๒๕๖.

น เตน โหติ ธมฺมฏฺโฐ, เยนตฺถํ สหสา นเย;


โย จ อตฺถํ อนตฺถญฺจ, อุโภ นิจฺเฉยฺย ปณฺฑิโตฯ

บุคคลไม่ชื่อว่าตั้งอยู่ในธรรม ด้วยเหตุที่วินิจฉัยอรรถคดีโดยผลุนผลัน

ส่วนผู้ใดเป็นบัณฑิตวินิจฉัยอรรถคดี และความอันไม่เป็นอรรถคดีทั้งสอง. (๑๙:๑)

๒๕๗.

อสาหเสน ธมฺเมน, สเมน นยตี ปเร;


ธมฺมสฺส คุตฺโต เมธาวี, ธมฺมฏฺโฐติ ปวุจฺจติฯ

วินิจฉัยบุคคลเหล่าอื่นโดยความไม่ผลุนผลัน โดยธรรมสม่ำเสมอ

ผู้นั้นชื่อว่าคุ้มครองกฎหมายเป็นนักปราชญ์ เรากล่าวว่า ตั้งอยู่ในธรรม. (๑๙:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๘. มลวรรค

๑๘. มลวคฺโค

คาถาธรรมบท มลวรรคที่ ๑๘

๑.โคฆาตกปุตฺตวตฺถุ.(๑๘๒)

๒๓๕.

ปณฺฑุปลาโสวทานิสิ; ยมปุริสาปิ จ เต อุปฏฺฐิตา;


อุยฺโยคมุเข จ ติฏฺฐสิ; ปาเถยฺยมฺปิ จ เต น วิชฺชติฯ

บัดนี้ท่านเป็นดุจใบไม้เหลือง

อนึ่งแม้บุรุษของพระยายมก็ปรากฏแก่ท่านแล้ว

ท่านตั้งอยู่ในปากแห่งความเสื่อม

อนึ่งเสบียงเดินทางของท่านก็ยังไม่มี. (๑๘:๑)

๒๓๖.

โส กโรหิ ทีปมตฺตโน; ขิปฺปํ วายม ปณฺฑิโต ภว;


นิทฺธนฺตมโล อนงฺคโณ; ทิพฺพํ อริยภูมึ อุเปหิสิฯ

ท่านจงทำที่พึงแก่ตน จงรีบพยายาม จงเป็นบัณฑิต

ท่านเป็นผู้มีมลทินอันขจัดแล้ว ไม่มีกิเลสเครื่องยียวน

จักถึงอริยภูมิอันเป็นทิพย์. (๑๘:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๗. โกธวรรค

๑๗. โกธวคฺโค

คาถาธรรมบท โกธวรรคที่ ๑๗

๑.โรหิณีขตฺติยกญฺญาวตฺถุ.(๑๗๔)

๒๒๑.

โกธํ ชเห วิปฺปชเหยฺย มานํ; สญฺโญชนํ สพฺพมติกฺกเมยฺย;


ตนฺนามรูปสฺมึ อสชฺชมานํ; อกิญฺจนํ นานุปตนฺติ ทุกฺขาฯ

บุคคลพึงละความโกรธเสีย พึงละมานะเสีย

พึงก้าวล่วงสังโยชน์เสียทั้งหมด

ทุกข์ทั้งหลายย่อมไม่ตกตามบุคคลนั้น

ผู้ไม่ข้องอยู่ในนามรูป ไม่มีกิเลสเครื่องกังวล. (๑๗:๑)

๒.อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ.(๑๗๕)

๒๒๒.

โย เว อุปฺปติตํ โกธํ, รถํ ภนฺตํว วารเย;


ตมหํ สารถึ พฺรูมิ, รสฺมิคฺคาโห อิตโร ชโนฯ

บุคคลใดแล พึงห้ามความโกรธที่เกิดขึ้นแล้วไว้ได้

ดุจบุคคลห้ามรถซึ่งกำลังแล่นไปได้ ฉะนั้น

เรากล่าวบุคคลนั้นว่าเป็นสารถี คนนอกนี้เป็นคนถือเชือก. (๑๗:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๖. ปิยวรรค

๑๖. ปิยวคฺโค

คาถาธรรมบทปิยวรรคที่ ๑๖

๑.ตโยปพฺพชิตวตฺถุ.(๑๖๕)

๒๐๙.

อโยเค ยุญฺชมตฺตานํ, โยคสฺมิญฺจ อโยชยํ;


อตฺถํ หิตฺวา ปิยคฺคาหี, ปิเหตตฺตานุโยคินํฯ

บุคคลประกอบตนในกิจที่ไม่ควรประกอบ และไม่ประกอบ

ตนในกิจที่ควรประกอบ ละประโยชน์เสีย มักถือเอาสัตว์

หรือสังขารว่าเป็นที่รัก ย่อมทะเยอทะยานต่อบุคคลผู้ประกอบตามตน. (๑๖:๑)

๒๑๐.

มา ปิเยหิ สมาคญฺฉิ, อปฺปิเยหิ กุทาจนํ;


ปิยานํ อทสฺสนํ ทุกฺขํ, อปฺปิยานญฺจ ทสฺสนํฯ

บุคคลอย่าสมาคมแล้วด้วยสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่

รัก หรือด้วยสัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก ในกาลไหนๆ

เพราะการไม่เห็นสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่รัก และการเห็น

สัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์. (๑๖:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๕. สุขวรรค

๑๕. สุขวคฺโค

คาถาธรรมบท สุขวรรคที่ ๑๕

๑.ญาตกานํกลหวูปสมนวตฺถุ.(๑๕๗)

๑๙๗.

สุสุขํ วต ชีวาม, เวริเนสุ อเวริโน;


เวริเนสุ มนุสฺเสสุ, วิหราม อเวริโนฯ

เมื่อพวกมนุษย์มีเวรกันอยู่ เราเป็นผู้ไม่มีเวร

ในพวกมนุษย์ผู้มีเวรกัน เราเป็นผู้ไม่มีเวรอยู่

เป็นอยู่สบายดีหนอ. (๑๕:๑)

๑๙๘.

สุสุขํ วต ชีวาม, อาตุเรสุ อนาตุรา;


อาตุเรสุ มนุสฺเสสุ, วิหราม อนาตุราฯ

เมื่อพวกมนุษย์มีความเร่าร้อนกันอยู่ เราเป็นผู้ไม่เร่าร้อน

ในพวกมนุษย์ผู้มีเร่าร้อน เราเป็นผู้ไม่มีความเร่าร้อนอยู่

เป็นอยู่สบายดีหนอ. (๑๕:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๔. พุทธวรรค

๑๔. พุทฺธวคฺโค

คาถาธรรมบท พุทธวรรคที่ ๑๔

๑.มารธีตาวตฺถุ.(๑๔๘)

๑๗๙.

ยสฺส ชิตํ นาวชียติ, ชิตมสฺส โน ยาติ โกจิ โลเก;


ตํ พุทฺธํ อนนฺตโคจรํ, อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถฯ

กิเลสชาติอันพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ใดทรงชนะแล้ว

อันพระองค์ย่อมไม่กลับแพ้ กิเลสชาติหน่อยหนึ่งในโลกย่อมไม่ไปหา

กิเลสชาติที่พระองค์ทรงชนะแล้ว ท่านทั้งหลายจักนำพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ผู้มีอารมณ์หาที่สุดมิได้ ผู้ไม่มีร่องรอย ไปด้วยร่องรอยอะไร. (๑๔:๑)

๑๘๐.

ยสฺส ชาลินี วิสตฺติกา, ตณฺหา นตฺถิ กุหิญฺจิ เนตเว;


ตํ พุทฺธํ อนนฺตโคจรํ, อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถฯ

ตัณหามีข่ายส่ายไปในอารมณ์ต่างๆ

ไม่มีแก่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ใด

เพื่อจะนำไปในภพไหนๆ ท่านทั้งหลายจัก

นำพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้นผู้ตรัสรู้แล้ว

มีอารมณ์หาที่สุดมิได้ ผู้ไม่มีร่องรอย ไปด้วยร่องรอยอะไร. (๑๔:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๓. โลกวรรค

๑๓. โลกวคฺโค

คาถาธรรมบท โลกวรรคที่ ๑๓

๑.ทหรภิกฺขุวตฺถุ.(๑๓๗)

๑๖๗.

หีนํ ธมฺมํ น เสเวยฺย, ปมาเทน น สํวเส;


มิจฺฉาทิฏฺฐึ น เสเวยฺย, น สิยา โลกวฑฺฒโนฯ

บุคคลไม่พึงเสพธรรมอันเลว ไม่พึงอยู่ร่วมกับความ

ประมาท ไม่พึงเสพมิจฉาทิฐิ ไม่พึงเป็นคนรกโลก. (๑๓:๑)

๒.สุทฺโธทนวตฺถุ.(๑๓๘)

๑๖๘.

อุตฺติฏฺเฐ นปฺปมชฺเชยฺย, ธมฺมํ สุจริตํ จเร;


ธมฺมจารี สุขํ เสติ, อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จฯ

ภิกษุไม่พึงประมาทในบิณฑะที่ลุกพึงขึ้นยืนรับ

พึงประพฤติธรรมให้สุจริต ผู้ประพฤติธรรมย่อม

อยู่เป็นสุขทั้งในโลกนี้และในโลกหน้า. (๑๓:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๒. อัตตวรรค

๑๒. อตฺตวคฺโค

คาถาธรรมบท อัตตวรรคที่ ๑๒

๑.โพธิราชกุมารวตฺถุ.(๑๒๗)

๑๕๗.

อตฺตานญฺเจ ปิยํ ชญฺญา, รกฺเขยฺย นํ สุรกฺขิตํ;


ติณฺณํ อญฺญตรํ ยามํ, ปฏิชคฺเคยฺย ปณฺฑิโตฯ

หากว่าบุคคลพึงรู้ว่าตนเป็นที่รักไซร้

พึงรักษาตนนั้นไว้ ให้เป็นอัตภาพอันตนรักษาดีแล้ว

บัณฑิตพึงประคับประคองตนไว้ ตลอดยามทั้งสาม ยามใดยามหนึ่ง (๑๒:๑)

๒.อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ.(๑๒๘)

๑๕๘.

อตฺตานเมว ปฐมํ, ปฏิรูเป นิเวสเย;


อถญฺญมนุสาเสยฺย, น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

บุคคลพึงยังตนนั้นแลให้ตั้งอยู่ในคุณอันสมควรเสียก่อน

พึงพร่ำสอนผู้อื่นในภายหลัง บัณฑิตไม่พึงเศร้าหมอง. (๑๒:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๑๑. ชราวรรค

๑๑. ชราวคฺโค

คาถาธรรมบท ชราวรรคที่ ๑๑

๑๔๖.

โก นุ หาโส กิมานนฺโท, นิจฺจํ ปชฺชลิเต สติ; 


อนฺธกาเรน โอนทฺธา, ปทีปํ น คเวสถฯ

ร่าเริงอะไรกันหนอ ยินดีอะไรกัน 

ในเมื่อโลกสันนิวาสถูกไฟไหม้โพล่งแล้วเป็นนิตย์
 ท่านทั้งหลายถูกความมืดหุ้มห่อแล้ว 

เพราะเหตุไรจึงไม่แสวงหาประทีป. (๑๑:๑)

๑๔๗.

ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ, อรุกายํ สมุสฺสิตํ;


อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวณฺฐิติฯ

ท่านจงดูอัตภาพอันบุญกรรมทำให้วิจิตรแล้ว

มีกายเป็นแผล อันกระดูกสามร้อยท่อนปรุงขึ้นแล้ว

กระสับกระส่าย อันมหาชนดำริกันโดยมาก

ไม่มีความยั่งยืนมั่นคง. (๑๑:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๑๐. ทัณฑวรรค

๑๐. ทณฺฑวคฺโค

คาถาธรรมบท ทัณฑวรรคที่ ๑๐

๑๒๙.

สพฺเพ ตสนฺติ ทณฺฑสฺส, สพฺเพ ภายนฺติ มจฺจุโน;


อตฺตานํ อุปมํ กตฺวา, น หเนยฺย น ฆาตเยฯ

ภิกษุทำตนให้เป็นอุปมาว่า สัตว์ทั้งปวงย่อม

สะดุ้งต่ออาชญาสัตว์ทั้งปวงย่อมกลัวต่อความตาย

แล้วไม่พึงฆ่าเอง ไม่พึงใช้ผู้อื่นให้ฆ่า. (๑๐:๑)

๑๓๐.

สพฺเพ ตสนฺติ ทณฺฑสฺส, สพฺเพสํ ชีวิตํ ปิยํ; 


อตฺตานํ อุปมํ กตฺวา, น หเนยฺย น ฆาตเยฯ

ภิกษุทำตนให้เป็นอุปมาว่า สัตว์ทั้งปวงย่อม

สะดุ้งต่ออาชญา ชีวิตเป็นที่รักของสัตว์ทั้งปวง

แล้วไม่พึงฆ่าเอง ไม่พึงใช้ผู้อื่นให้ฆ่า. (๑๐:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๙. ปาปวรรค

๙. ปาปวคฺโค

คาถาธรรมบท ปาปวรรคที่ ๙

๑๑๖.

อภิตฺถเรถ กลฺยาเณ, ปาปา จิตฺตํ นิวารเย;


ทนฺธํ หิ กรโต ปุญฺญํ, ปาปสฺมึ รมตี มโนฯ

บุคคลพึงรีบทำความดี พึงห้ามจิตจากบาป

เพราะเมื่อทำบุญช้าไป ใจย่อมยินดีในบาป. (๙:๑)

๑๑๗.

ปาปญฺเจ ปุริโส กยิรา, น นํ กยิรา ปุนปฺปุนํ;


น ตมฺหิ ฉนฺทํ กยิราถ, ทุกฺโข ปาปสฺส อุจฺจโยฯ

หากบุรุษพึงทำบาปไซร้ ไม่พึงทำบาป

นั้นบ่อยๆ ไม่พึงทำความพอใจในบาปนั้น

เพราะการสั่งสมบาปนำทุกข์มาให้. (๙:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๘. สหัสสวรรค

๘. สหสฺสวคฺโค

คาถาธรรมบท สหัสสวรรคที่ ๘

๑๐๐.

สหสฺสมปิ เจ วาจา, อนตฺถปทสญฺหิตา;


เอกํ อตฺถปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติฯ

หากว่าวาจาแม้ตั้งพันประกอบ

ด้วยบทอันไม่เป็นประโยชน์ไซร้

บทอันเป็นประโยชน์บทหนึ่ง

ที่บุคคลฟังแล้วย่อมสงบ ประเสริฐกว่า. (๘:๑)

๑๐๑.

สหสฺสมปิ เจ คาถา, อนตฺถปทสญฺหิตา;


เอกํ คาถาปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติฯ

คาถาแม้ตั้งพันประกอบด้วยบทอันไม่เป็นประโยชน์ไซร้

คาถาบทหนึ่งที่บุคคลฟังแล้วย่อมสงบประเสริฐกว่า. (๘:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๗.อรหันตวรรค

๗. อรหนฺตวคฺโค

คาถาธรรมบท อรหันตวรรคที่ ๗

๙๐.

คตทฺธิโน วิโสกสฺส, วิปฺปมุตฺตสฺส สพฺพธิ;


สพฺพคนฺถปฺปหีนสฺส, ปริฬาโห น วิชฺชติฯ

ความเร่าร้อนย่อมไม่มีแก่ผู้ที่มีทางไกลอันถึงแล้ว

ผู้มีความโศกปราศไปแล้ว ผู้พ้นวิเศษแล้วในธรรมทั้งปวง

ผู้มีกิเลสเครื่องร้อยรัดทั้งปวงอันละได้แล้ว. (๗:๑)

๙๑.

อุยฺยุญฺชนฺติ สตีมนฺโต, น นิเกเต รมนฺติ เต;


หํสาว ปลฺลลํ หิตฺวา, โอกโมกํ ชหนฺติ เตฯ

ท่านผู้มีสติย่อมขวนขวายท่านย่อมไม่ยินดีในที่อยู่

ท่านละความห่วงใยเสีย เหมือนหงส์สละเปือกตมไป ฉะนั้น. (๗:๒)