๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

ชีวนฺตาปิ มตา ปญฺจ, พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิติ มูฬฺโห, อิณวา นิจฺจเสวโกฯ

"คน ๕ พวกแม้มีชีวิตก็ดุจคนตายแล้ว คือ

๑. คนถูกความฉิบหายครอบงำ

๒. คนมีทุกข์ปางตาย

๓. คนหลงเพราะความเจ็บไข้

๔. คนมีหนี้ท่วมตัว และ

๕. คนที่ต้องรับใช้เขาเป็นนิจ

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๕, โลกนีติ ๑๔๑, ธมฺมนีติ ๓๒๙)

..

๓๒๔. เหตุทำลายโภคทรัพย์

๓๒๔. เหตุทำลายโภคทรัพย์

สุราโยโค เวลาโล จ, สมชฺชจรณงฺคโต;

ขิฑฺฑาธุตฺโต ปาปมิตฺโต, อลโส โภคนาสกาฯ

เหตุทำให้ทรัพย์เสียหาย ๖ ประการ คือ:

๑. ดื่มสุรา 

๒. เที่ยวกลางคืน

๓. เที่ยวดูการการแสดง

๔. เป็นนักเลงการพนัน 

๕. คบคนชั่วเป็นมิตร และ

๖. เกียจคร้านทำงาน

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๔, โลกนีติ ๑๓๙, ธมฺมนีติ ๒๒๙)

..

๓๒๓. กุโต-แต่ที่ไหน?

๓๒๓. กุโต-แต่ที่ไหน?

อิตฺถิมิสฺเส กุโต สีลํ, มํสภกฺเข กุโต ทยา; 

สุราปาเน กุโต สจฺจํ, มหาโลเภ กุโต ลชฺชา; 

มหาตนฺเท กุโต สิปฺปํ, มหาโกเธ กุโต ธนํฯ

เพราะความริษยาของสตรี จะมีศีลมาแต่ไหน?

เพราะการกินเนื้อสัตว์ จะมีความเอ็นดูมาแต่ไหน?

เพราะการดื่มสุรา จะมีสัจจะมาแต่ไหน?

เพราะความโลภมาก จะมีความละอายมาแต่ไหน?

เพราะความเป็นคนเกียจคร้านเกิน จะมีศิลปะมาแต่ไหน?

เพราะความเป็นคนขี้โกรธ จะมีทรัพย์สมบัติมาแต่ไหน?

(กวิทัปปณนีติ ๓๒๓)

..

๓๒๒. ยาม-รปภ.

๓๒๒. ยาม-รปภ.

อิงฺคิตาการตตฺตญฺโญ, พลวา ปิยทสฺสโน;

อปฺปมาที สทา ทกฺโข, ปตีหาโร ส อุจฺจเตฯ

"ผู้ใดรู้ความจริงของอาการตามที่เคลื่อนไหว,

มีกำลังวังชา ได้พบเห็นสิ่งอันน่ารักน่าพอใจ;

เป็นผู้ไม่ประมาท ขยันขันแข็งในกาลทุกเมื่อ,

ผู้นั้น ท่านผู้รู้เรียกว่า ปตีหาระ ยามเฝ้าประตู.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๒)

..

๓๒๑. พ่อครัวหัวป่าก์

๓๒๑. พ่อครัวหัวป่าก์

ปุตฺตนตฺตคุโณเปโต, สตฺถญฺโญ รสปาจโก;

สูโร จ กถิโน เจว, สูปกาโร ส วุจฺจเตฯ

"ผู้ใดประกอบด้วยคุณคือการเลี้ยงดูบุตร,

มึความรู้ตำรา ต้มยำทำแกงอร่อย;

เป็นคนสร้างสรรค์ อดทนทำงานหนัก,

ผู้นั้น เขาเรียกว่า พ่อครัว (หัวป่าก์).“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๑)

..

Vidyatarangini sanstha: ตำราและหนังสือ

Vidyatarangini sanstha: ตำราและหนังสือ

๓๒๐. ลักษณะของทูต

๓๒๐. ลักษณะของทูต

สุธี วากฺยปฏุ ปญฺโญ, ปรจิตฺโตปลกฺขโณ;

ธีโร ยถาตฺถวาที จ, เอส ทูโต วิธียเตฯ

"ผู้ใดเป็นคนสะอาด มีปัญญาเจรจาเฉียบแหลม,

กำหนดรู้วาระจิตของคู่เจรจาได้;

เป็นนักปราชญ์และพูดตามหลักการ,

ผู้นั้น เขาเรียกว่า ทูต.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๐)

..

๓๑๙. ผู้บัญชาการกองทัพบก

๓๑๙. ผู้บัญชาการกองทัพบก

สมตฺตนีติสตฺถญฺโญ, วาหเน ปูริตสฺสโม;

สูรวีรคุโณเปโต, เสนาฌกฺโข วิธียเตฯ

"ผู้ใดเรียนจบด้านกฏหมายศาสตร์,

เป็นที่เคารพยกย่องในการรบทัพจับศึก,

ประกอบด้วยคุณคือเป็นผู้กล้าหาญ,

ผู้นั้น ถูกขนานนามว่า ผู้บัญชาการกองทัพบก.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๙)

..

๓๑๘. ลักษณะของเลขาที่ดี

๓๑๘. ลักษณะของเลขาที่ดี

สกึ วุตฺตคหิตตฺโต, ลหุหตฺโถ ชิตกฺขโร;

สพฺพสตฺถสมาโลกี, ปกฏฺโฐ นาม เลขโกฯ

"ผู้ใดที่ฟังครั้งเดียวจำได้แม่น,

จดบันทึกเร็ว รู้อักษรศาสตร์ ;

ดูหนังสือตำราทุกประเภทสม่ำเสมอ,

ผู้นั้น ชือว่า เป็นเลขาที่ดี.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๘)

..

๓๑๗.๒ เวทางคศาสตร์

๓๑๗.๒ เวทางคศาสตร์

ข)

กปฺโป พฺยากรณํ โชติ-, สตฺถํ สิกฺขา นิรุตฺติ จ;

ฉนฺโทวิจิติ เจตานิ, เวทงฺคานิ วทนฺติ ฉฯ

"อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่าคัมภีร์เวทมี ๖ คัมภีร์คือ

๑. คัมภีร์กัปปะ 

๒. คัมภีร์พยากรณะ 

๓. คัมภีร์โชติสัตถะ

๔. คัมภีร์สิกขา 

๕.คัมภีร์นิรุตติ และ 

๖. คัมภีร์ฉันท์.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๗, อภิธาน. ๑๑๐)

๓๑๗.๑ ราชปุโรหิต

๓๑๗.๑ ราชปุโรหิต

ก)

เวทเวทงฺคตตฺวญฺโญ, ชปฺปโหมปรายโณ;

อาสีวาทวโจยุตฺโต, เอส ราชปุโรหิโตฯ

ผู้ใดฉลาดในพระเวทและองค์แหงพระเวท์,

มีความจดจ่อขยันร่ายมนต์และบูชายัญ;

เป็นผู้ฉลาดในการกล่าวสรรเสริญเจริญพร,

ผู้นั้น ท่านเรียกว่า ปุโรหิตของพระราชา.

..

๓๑๖. ผู้พิพากษา

๑๐. ปกิณฺณกณฺฑ

๓๑๖. ผู้พิพากษา

กุลสีลคุโณเปโต , สพฺพธมฺมปรายโณ;

ปวีโณ เปสนาชฺฌกฺโข, ธมฺมชฺฌกฺโข วิธียเตฯ

ผู้ประกอบด้วยคุณคือขนบธรรมเนียมแห่งสกุล,

ผู้มีธรรมทั้งปวงเป็นไปในเบื้องหน้า;

ผู้ฉลาด ดูแลข่าวสาร ท่านเรียกว่า ผู้รักษาธรรม.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๖, จาณกฺยนีติ )

..

๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

อิตฺถิโย เอกจฺจิยาปิ, เสยฺยา วุตฺตาว มุนินา;

ภณฺฑานํ อุตฺตมา อิตฺถี, อคฺคูปฏฺฐายิกา อิติฯ

อนึ่งหญิงผู้ประเสริฐบางพวกพระมุนีทรง

ยกย่องไว้แล้วว่า บรรดาทรัพย์สมบัติทั้งหลาย

หญิงเป็นทรัพย์อันสูงสุด และเป็นผู้อุปัฏฐากชั้นเลิศ.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๕ #ธัมมนีติ ๑๖๔)

…