๔. อาสาฬหมาส-เดือนกรกฏาคม

๔. อาสาฬหมาส-เดือนกรกฏาคม

๑๐.

อาสาฬฺโห นาม มาโสปิ, อตีว วิสิฏฺโฐ ภวิ;

ปฏิสนฺธึ คณฺหิ พุทฺโธ, ตสฺมิญฺหิ มุนิ สุธีฯ

๓. เชฏฐมาส-มิถุนายน

๒. วิสาขบูชามาส

๑. เดือนเมษาน่ารื่นรมย์

๑๐. การนอบน้อมและคำรับรอง

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺพาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขอความนอบน้อมจงมีแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า 

ผู้ไกลจากกิเลส ตรัสรู้ชอบได้ด้วยพระองค์เอง พระองค์นั้น.

 

๑๐. การนอบน้อมและคำรับรอง

ปณาม ปฏิญฺญา

วตฺถุตฺตยํ นมสิตฺวา, อาเจเร กวิปุงฺคเว;

กสฺสํ ทฺวาทสมาสานํ, พนฺธํ ตมฺมาสวสิกํฯ

"ข้าพเจ้าขอนมัสการพระรัตนตรัย และพระอาจารย์

ทั้งหลายผู้เป็นยอดแห่งกวีแล้ว จักรจนาเรื่องราว

ทีเป็นไปแห่งเดือนทั้ง ๑๒ ตามสมควรแก่เดือนนั้นๆ.“

(กวิทปฺปณนีติ, ปณาม ปฏิญฺญาคาถา)

…..

๙. เดือนห้าหน้าร้อน

๙. เดือนห้าหน้าร้อน

‘‘องฺคาริโนทานิ ทุมา ภทนฺเต’’¹

‘‘ยถาปิ รมฺมโก มาโส, คิมฺหานํ โหติ พฺราหฺมณ;

อเต‘ว’ญฺเญหิ มาเสหิ, ทุมปุปฺเผหิ โสภติ’’ฯ²

‘‘วนปฺปคุมฺเพ ยถา ผุสฺสิตคฺเค,

คิมฺหานมาเส ปฐมสฺมึ คิมฺเห’’³

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ บัดนี้ หมู่ไม้ทั้งหลาย 

มีดอกและใบมีสีแดงดั่งถ่านเพลิง"¹

"ดูกรท่านพราหมณ์ เดือนห้าในคิมหันตฤดู 

ย่อมสวยงามยิ่งกว่าเดือนอื่นๆ ด้วยต้นไม้และดอกไม้ ฉันใด.“²

"พุ่มไม้ในป่ามียอดอันบานแล้วในเดือนต้นในคิมหันตฤดู ฉันใด"³

(กวิทปฺปณนีติ ๘/๒)

..

๘. ความปรารถนาของผู้แต่งคัมภีร์

๘. ความปรารถนาของผู้แต่งคัมภีร์

อเนน สุวิสิฏฺเฐน, ปุญฺเญนญฺเญน กมฺมุนา;

มนิสิภิคุรูเหว, คเจฺฉยฺยํ อมตํ สิวํฯ

"ด้วยบุญอันสุดประเสริฐนี้ และกรรมอันเลิศอื่นด้วย

ขอให้ข้าพเจ้าบรรลุนิพพานอันเป็นอมตะพร้อมกับ

วิชชา ๓ อภิญญา ๖ วิโมกข์ ๘ เป็นต้นนั้นเทียว.“

(กวิทปฺปณนีติ ๘/๑)

..

๗. ความหวังของผู้แต่งคัมภีร์

๗. ความหวังของผู้แต่งคัมภีร์

ติฏฺฐตํ อยํ เม คนฺโถ, สุสาโร ยาว สาสนํ;

ติฏฺฐเตว สุเตสีนํ, สุสารํ สุปกาสยํฯ

"ขอคัมภีร์อันมีสาระที่ดีของข้าพเจ้านี้

ประกาศสาระประโยชน์ที่ดีงาม

แก่นักศึกษาทั้งหลาย จงดำรงอยู่ได้

ตราบเท่าพระศาสนาดำรงอยู่นั่นเทียว.“

(กวิทปฺปณนีติ  อารมฺภคาถา ๗)

..

๖. รจนาคัมภีร์

๖. รจนาคัมภีร์

นิสฺสาย เปฏเก เจว, อเนกนีติโปตฺถเก;

พหุเล คนฺถเสฏฺเฐปิ, กโตยํ วิธุมานิโตฯ

 

"ข้าพเจ้าอาศัยพระไตรปิฏกทั้งหลาย 

กับคัมภีร์นีติต่าง ๆ อีกมากมาย 

และคัมภีร์ที่สำคัญๆ จำนวนมากแล้วได้รจนา

คัมภีร์กวิทัปปณนีตินี้ อันนักปราชญ์ยกย่องแล้ว.“

(กวิทปฺปณนีติ  อารมฺภคาถา ๒-๖)

..

๕. เป็นเจ้าคณะวัดโชติปาละ

๕. เป็นเจ้าคณะวัดโชติปาละ

สุนฺทเร ปุรเสฏฺฐมฺหิ, สุนฺทเร วิสุเต สุเภ;

สุนฺทเร โชติปาลมฺหิ, วสตา คณวาจินาฯ

ได้เป็นอาจารย์สอนหมู่คณะอยู่ในวัดชื่อโชติปาล

อันน่าอยู่ ที่มีที่อยู่สะอาดสวยงาม ในหัวเมืองที่เจริญ.

(กวิทปฺปณนีติ อารมฺภกถา ๕)

..

๔. ศึกษาต่อจนสำเร็จ

๔. ศึกษาต่อจนสำเร็จ

ทกฺขิณารามวาสีนํ, สนฺติเกปิ สุวิญฺญุนํ;

สิกฺขิเตน สตฺตวีส-วสฺสิตฺวาน ยสสฺสินาฯ

"ได้อยู่ศึกษาตลอดเวลา ๒๗ ปี  ทั้งในสำนักของ

อาจารย์ทั้งหลายผู้แตกฉานผู้อยู่ในทักษิณาราม

จนสำเร็จการศึกษา.“

(กวิทปฺปณนีติ อารมฺภกถา ๔)

……

๓. ศึกษาพระไตรปิฏก

๓. ศึกษาพระไตรปิฏกและทำหน้าที่สังคายนา

วิสุตาราม สีหานํ, สิกฺขิเตน ติเปฏกํ;

สนฺติเก นววสฺสานิ, สํคีติกิจฺจการินาฯ

"ได้ศึกษาพระไตรปิฏกของชาวสีหล

ในอารามที่จำพรรษาและทำหน้าที่

ด้านการสังคายนาสิ้น ๙ ปี ในสำนัก.

(กวิทปฺปณนีติ อารมฺภกถา ๓)

……

๒. ปีเกิด-ทีเคยศึกษา

๒. ปีเกิด-ทีเคยศึกษา

ทฺวิโน ทฺวิเวก สากมฺหิ, ตมฺหิ ชาเตน ชาติยา;

ลงฺกาภารตอาทีสุ, วุฏฺฐปุพฺพ สุเตสินาฯ

ข้าพเจ้าเกิดเมื่อปี พ.ศ. ๒๑๒๑ ในจังหวัดนั้น.

เคยศึกษาอยู่เกาะลังกาและอินเดียเป็นต้น.

(กวิทปฺปณนีติ อารมฺภกถา ๒)

…..

๑. สถานที่แต่งคัมภีร์

กวิทปฺปณนีติ

๑. สถานที่แต่งคัมภีร์

ปขุกฺกูปุรเสฏฺฐสฺส , ปจฺฉิเม อาสิ วิสฺสุโต;

จตุคาวุตเทสมฺหี, กนรยคาโม สุโสภโนฯ

หมู่บ้านชื่อว่า กนรยะ ที่น่าอยู่อาศัย

ในพื้นที่มีโยชน์หนึ่งเป็นประมาณ

ได้ปรากฏมีแล้ว ในทิศตะวันตก

ของจังหวัดปขุกกูอันประเสริฐ.

(กวิทปฺปณนีติ ๑ นิคมคาถา)

…..

๓๓๖. สิ่งที่ควรและไม่ควรใส่ใจ

๓๓๖. สิ่งที่ควรและไม่ควรใส่ใจ

ครหา จ ปสํสา จ, อนิจฺจา ตาวกาลิกา;

อปฺปกาเจกเทสาว, น ตา อิกฺเขยฺย ปณฺฑิโต;

ธมฺมาธมฺมํว อิกฺเขยฺย, อตฺถานตฺถํ หิตาหิตํฯ

การนินทาและการสรรเสริญ,

ไม่จีรังยั้งยืน เกิดขึ้นชั่วครั้งชั่วคราว,

เป็นของเล็กน้อยและเป็นส่วนหนึ่งเท่านั้น,

บัณฑิตไม่ควรสนใจเรื่องเหลานั้น.

ควรใส่ใจสภาพที่เป็นธรรมะและอธรรมะ

ควรเอาใจใส่เรื่องที่เป็นประโยชน์เกื้อกูล

และเรื่องทีมิใช่ประโยชน์กูลก็พอแล้ว.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๖)

..